Haberler

İlk kez 1979 yılında pazarlama ve ekonomi teorisyeni Elizabeth Hirschman tarafından ortaya atılan Cashless Effect, harcama yaparken nakit para dışındaki yöntemleri kullanmaya olan eğilimimizi ifade ediyor.

“Temassız ödeyeceğim.” Bu cümleyi haftada kaç kez kullandığınızı hiç düşündünüz mü? Özellikle kredi kartlarının varlığıyla birlikte hayatımızda önemli bir yeri olan “cashless effect” temassız ödeme ve internet alışverişinin günlük yaşamın vazgeçilmez bir rutini haline gelmesiyle geçmiştekinden dahi fazla tetikleniyor. Fiziksel olarak parayı uzatmamanın sanki para harcamıyormuş hissi yarattığı konusunda zaten hemfikiriz. Cashless effect’in bir diğer ilgi çekici etkisiyse kredi kartıyla alışveriş yaparken ürünün fiyatı yerine özelliklerine odaklanmayı sağlıyor olması çünkü harcanan parayı fiziki olarak görmemek eylemin maddi götürülerine yönelik anksiyeteyi azaltıyor! Bu fenomenden daha az etkilenmek için önerilenler arasından ilki elbette nakit para kullanmak. Artık hiç de alışık olmadığımız bu ödeme yöntemini benimsemek için sosyal medyada sıkça karşılaştığımız trend ise bir harcamalar cüzdanı oluşturmak. Bunun için kira, faturaları, mutfak alışverişi, kültür&sanat, dışarıda yemek gibi başlıklar altında harcamaları tek tek ayırmanız ve her bir kategori için bir ayda kullanabileceğiniz maksimum miktarı nakit olarak zarfların içine yerleştirmeniz yeterli. “Cash envelope” sisteminin bir örneğini görmek isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.

Yılın kitap okuma konusunda en verimli olduğunuz dönemleri hangileri? Bahar yaklaşırken evde kalma ve battaniye altında uzun saatler kitap okuma sezonunun da yavaş yavaş sonuna geliyoruz. Bu dönemde okuma listelerinizi güncellemek ve yeni çıkan kitaplara göz atmak isterseniz birkaçını sizin için listeledik.

Yakınlıklar: “Bütün İnsanlar Ahlaksız ve Kötüymüş” öyküsüyle 2021 BBC Ulusal Öykü Ödülü’ne layık görülen, Lucy Caldwell’in hikayelerine yer veren “Yakınlıklar” farklı yaşlardaki kadınların deneyimlerinden kadınlık, doğum kontrol hakkı, kürtaj yasakları, aile gibi güncel meselelere odaklanıyor.

Çorba Dayanışması: Ben Davis’in ilhamını gerçek bir olaydan aldığı, daha yaşanabilir bir dünya için toplumsal duyarlılığın arttırılması gerektiğini savunduğu romanı “Çorba Dayanışması”, evsizlik, savaş, eşitsizlik, hastalık gibi hassas konuları okuruna, mizahla iç içe, çift yönlü bir kurgu içinde aktarıyor.

Yüzücüler: Tavan Arasındaki Buda kitabıyla ünlenen yazar Julie Otsuka’nın yeni romanı “Yüzücüler”, bir annenin demansı ve kızının ona sevgisi üzerine güçlü bir hikâye sunuyor.

Dünyalılardan: Uluslararası çoksatan romanı Kasiyer ile tanıdığımız Sayaka Murata, yeni kitabı “Dünyalılar”da, çocukluğunda cadı ya da uzaylı olduğuna inanan Natsuki’nin yetişkin yaşamı, beklentiler ve aseksüel eşiyle birlikte tetiklenen travmalarıyla mücadelesini konu ediniyor.

Yumuşaklığın Gücü: Riske Övgü’nün yazarı Anne Dufourmantelle, kırılganlığa adadığı kitabı “Yumuşaklığın Gücü”nde sorguluyor: “Yumuşaklık bir muamma… Karşılamak ile vermekten müteşekkil bir ikili harekete eklenmiş, ölümle doğumun imzaladığı geçişlerin eşiğinde beliriyor. Kendi yoğunluk derecelerini taşıdığı, sembolik bir kuvvet olduğu ve şeyler ile varlıklar üzerinde dönüştürücü bir kabiliyeti bulunduğu için de bir güç.”

Vegan deriden yapılmış, büyük sembollü çanta tasarımıyla British Design Museum tarafından 2020 yılında yılın tasarımı ödülünün sahibi olan Telfar Clemens moda dünyasına yeni bir fiyatlama modeli getiriyor.

Fiyatlandırma modelini yeniden yapılandıracağını açıklayan ve radikal bir değişime giden markanın planı şöyle: 27 Mart’ta yeni koleksiyona göz atmak için markanın web sitesinde oturum açan kullanıcılar artık maliyetlerin önceden belirlenmediğini veya keyfi olarak sabitlenmediği görecekler. Bunun yerine, yeni bir dinamik fiyatlandırma aracıyla, en popüler ve en hızlı satan ürünlerin en uygun fiyatlı ürünler olmasını sağlanacak. Yani talep ne kadar yüksek olursa ürünler de o denli düşük fiyatlı olacak. Bu kararın alınması ise şu şekilde gerçekleşmiş: Markanın tasarımcısı Telfar Clemens geçen yıl kreatif direktör Babak Radboy ile bir ‘hoodie’ tasarımları için fiyat belirlemeye çalışırken 100 dolar ile 600 dolar arasında bir aralıkta sunabileceklerini fark ediyor. “Bu konu üzerine düşündükçe moda dünyasında fiyatlandırma yöntemlerinin hiç de mantıklı olmadığını fark ettik” diyen tasarımcı belirli ürünlere olan talebi önceden ölçebilselerdi, marka fabrikalarına daha büyük siparişler verebilir ve daha ucuz fiyatlar için pazarlık yapabileceklerini anlıyor. Böylece de markanın bir sonraki koleksiyonu piyasaya sürüldüğünde, tüm ürünler toptan satış fiyatından başlayacağı ve ilgi durumuna göre zamanla fiyatının değişeceği bir sistemi getiriyor. Sürecin sonunda ürünün satıldığı nihai fiyat ortaya çıktığında gelecekteki tüm Telfar koleksiyonları için belirlenen maliyeti etkileyecek. Bu yeni stratejiyi sıradışı kılan ve hatta bir dönüm noktası haline getirecek olansa en popüler ürünler için en yüksek fiyatı isteyen alışıldık fiyatlandırma modelini tamamen altüst ediyor olması!

Daire videolarının popüler olduğu karantina dönemini hatırlar mısınız? İçinde bulunduğumuz ekonomik noktada artık ev bulmanın imkansız hale geldiği semtlerde renove edilmiş ve özenle döşenmiş evleri gösteriyordu. Benzer şekilde sosyal medyada bu zamana dek gördüğümüz tüm yaşam ve dekorasyon içerikleri rafine mekanları gösterirken, TikTok’ta yeni bir trend aksi şekilde yaşamanın da hala geçerli olduğunu gösteriyor.

Bir kullanıcının kendi evini göstererek “Lütfen düşük bütçeli evleri normalize edebilir miyiz? TikTok’ta gördüğümüz evler hep bir sürü boş alanı olan devasa, bol ışık alan, yepyeni evler… Her şey kusursuz ve estetik açıdan hoş. Ben çocukların benimki gibi evlerin de normal olduğunu görmelerini istiyorum. İnsanlar hala bu şekilde de yaşıyorlar.” cümlelerini kaydettiği video üzerine pek çok diğer kullanıcı da aynı ses dosyasını kullanarak kendi “mükemmel olmayan” evlerini göstermeye başladılar. Aynı motivasyonla yola çıkan shabazsays isimli TikTok kullanıcısı da “I’m Rich You’re Poor” isimli sarkastik video serisinde, yüksek gelirli içerik üreticilerinin hazırladıkları ev turu, buzdolabı düzenleme, farklı tatlarda buz hazırlama, hediyeleşme gibi videolarla dalga geçerken sınıf farkına vurgu yapan abartılı davranışlarla dalga geçiyor.

Romanya’da evsizlere yardım eli uzatan sivil toplum örgütü Samusocial ülkede israfı azaltma hedefine istinaden evsizlerin ihtiyaçlarını çöpten karşıladığı gerçeğine ÇöpMağaza (The DumpStore) ile dikkat çekiyor.

MediaCat’in haberine göre Avrupa’nın israfın en yoğun yaşandığı ikinci ülkesinde hayata geçirilen ÇöpMağaza, Romanyalıları evsizlerle empati kurarak sorumlu alışveriş yapmaya ve israfı azaltmaya yöneltmeyi hedefliyor. Samusocial İletişim Müdürü Andrei Craciun dikkat çekmek istedikleri sorunun ciddiyetini şöyle özetliyor: “Bükreş’te şu an 5 bin civarı evsiz var. Vaziyet endişe verici. Ülke geneline baktığınızda bu sayı daha da yüksek. Bu insanların hali dehşet verici. Onlara gıda ve diğer ihtiyaçlarla yardım etmeye çalışırken, bir yandan da mobil karavanlarımızla topluma yeniden entegre olmaları için destek sunuyoruz.” Tribal Worldwide Romanya Genel Müdürü ve Yönetici Kreatif Direktörü Simina Dima ise kendi deneyimlerine atıfta bulunuyor: “Ben çöp kutularına dalan evsiz insan görüntüleriyle büyüdüm. Eminim bu hepimizin zihinlerine kazılıdır. Ama gerçekten rahatsız edici olan bu görüntüden kaçımızın etkilenmeye devam ettiğini merak ediyorum. Bugün aynaya baktığımızda, düne kıyasla çok daha fazlasını çöpe atıyoruz ama bir yandan da sokaklar evsizlerle dolup taşıyor. Yalnızca kolektif katılımla yardım edebileceğimize inancım tam. Bu, Samusocial’ın hikâyesine ikinci kez aktif olarak dahil oluşumuz. Bu yıl basit, dürüst bir çözüm bulmaya çalıştık. Çok kısaca, neyi ve ne kadar aldığınıza daha fazla dikkat ettiğinizde daha az israf eder, daha az harcar ve belki de birilerine yardım etmek için biraz para biriktirmiş olursunuz.”

Open AI tarafından geliştirilen bir AI Chatbot olan ChatGPT, öncelikli olarak müşteri hizmetleri için tasarlanmış olmasına rağmen deneme yazmaktan iş planları tasarlamaya ve kod oluşturmaya kadar pek çok iş için kullanılabiliyor. Hatta öyle ki Aylık bilim kurgu dergisi Clarkesworld kendilerine gelen ChatGPT ile üretilen içeriklerden şikayetçi.

Gazeteci Çağla Üren, kullanıcıyla buluşalı henüz üç gün olan ChatGPT’nin yeni sürümü yani GPT-4 tavanlı sürümünün imza attığı işleri şu şekilde özetliyor:

-Baştan sona bir video oyununu dakikalar içinde üretebiliyor. GPT-4’ün kodlama veya yazılım deneyimi olmayan kullanıcıları, Pong ve Snake gibi klasik oyunları yeniden yarattı. Bir kullanıcı, klasik telefon oyunu Snake’in bir versiyonunu “20 dakikadan kısa sürede” oluşturdu.

-Hastaların tedavisinde yardımcı rol oynayabiliyor. ABD’deki Kuzey Karolina Üniversitesi’nden tıp profesörü ve kardiyolog Anil Gehi de GPT-4’ü deneyenler arasında. Kardiyolog, bir gün önce muayene ettiği bir hastanın tıbbi geçmişini ve yaşadığı komplikasyonları sohbet botuna anlatıyor ve fikir istiyor. Botun açıklaması tıpçı olmayanların bilemeyeceği bazı tıbbi terimler de içeriyor. Ayrıca Dr. Gehi hastayı nasıl tedavi etmesi gerektiğini sorduğunda, sohbet botu ona “mükemmel” bir cevap veriyor. New York Times’a konuşan tıpçı, “Biz de hastayı böyle tedavi ettik” açıklamasında bulunuyor.

-Dava dosyası hazırlayabiliyor. Başka bir yapay zeka firmasına dava dosyası hazırladı. Hukuk hizmetleri sunan bir yapay zeka firması var: Do Not Pay. Hatta firma geçen ay ilk kez bir robot avukatı mahkemeye çıkaracaktı. Ancak ABD’nin mahkeme kuralları nedeniyle bunu gerçekleştiremedi. Do Not Pay de GPT-4 kullanmaya başlıyor. Firmanın CEO’su Joshua Browder, “tek tıkla dava dosyaları” oluşturabildiklerini söylüyor.

-Birçok sınavı geçebiliyor. Dil modelinin arkasındaki firma OpenAI, GPT-4’ü bir dizi sınava da soktu. Bunlar, matematik, bilim, kodlama, tarih, edebiyat gibi alanlarda çoktan seçmeli sınavlardı. GPT-4 hukuk fakültesine girmekle kalmadı, baro sınavını da geçti. ABD’de üniversitelere kabul için yaygın olarak kullanılan standart bir test olan SAT sınavına da girdi. Nicel, sözel ve yazma becerilerine bölünmüş üç bölümünün hepsinde geçer not aldı.

“Almond mom” terimini daha önce duymuş muydunuz? Almond mom yani “badem anne” – çocuklarına düzensiz yemek yemeye iten yetişkinler için kullanılan ve TikTok’ta sıkça karşımıza çıkan bir terim. Kaynağını ise diyet kültürünün “aç hissediyorsan bir avuç badem ye yeter” mitinden alıyor ve “wellness” kültürünün aslında hedeflediğini iddia ettiği “iyi hissetmeye yarımcı olma” mottosundan ne kadar uzak olduğuna dikkat çekiyor.

Badem annelerin en üst seviyesi olduğuna dair şakalar yapılan Gwyneth Paltrow da yakın zamanda bir podcast’te verdiği yanıtlar nedeniyle eleştiri yağmuruna tutuluyor. “The Art of Being Well” röportajında, serum takılı bir halde günlük sağlıklı yaşam rutininden bahseden Paltrow, serumlara bağımlı olduğunu, ‘intermitten fasting’ yaptığını kan şekeri seviyesini bozmayacak yiyeceklerle beslendiğini ve öğle yemeklerinde çorba olarak kemik suyu içtiğini, her gün pilates egzersizleri yapıp saunaya girdikten sonra detoksunu bozmamak adına paleo diyetini takip ettiğini belirtiyor. Sosyal medyadan yükselen eleştirilerdeyse, hasta gibi görünen Gwyneth Paltrow’un tüm bu açıklamalarının ‘wellness’ kültürünün sınıfsallığını vurgularken yeme bozukluklarını yücelttiği yönünde. Paltrow’un sağlıklı yaşam markası Goop’un geçmişte dahil olduğu tartışmalar arasındaysa 33 bin dolarlık küpeler içeren bir hediye rehberleri yayınlaması ve 75 dolarlık vulva kokulu mumları satışa sürmesi var.

Meta, Zuckerberg’in şirketi ekonomik olarak daha iyi bir konuma getirmeyi hedeflediği “Verimlilik Yılı”nın bir parçası olarak Facebook ve Instagram’dan koleksiyonluk sanat eserlerini ve ayrıca 10.000 kişiyi daha işten çıkarıyor.

İlk olarak Mayıs 2022’de NFT pazarına ayak basan ve şirketin kripto alanına yayılma niyetinin sinyalini veren Meta, yalnızca on ay sonra dijital koleksiyonlara verdiği desteği “azalttığını” ve enerjisini başka bir yere odakladığını duyurmuş durumda. Meta ticaret ve fintech lideri Stephane Kasriel Twitter’daki açıklamasında “Yaratıcıları, insanları ve işletmeleri desteklemenin başka yollarına odaklanmak için dijital koleksiyon ürünlerini (NFT’ler) şimdilik azaltıyoruz.” derken şirketin NFT yaratıcılarına ve topluluklarına olan güvensizliğinden şikayet eden kullanıcılar “”NFT’lerden kendi kazancınız için para kazanamıyordunuz ve gücü ve karı yaratıcıların ve koleksiyonerlerin ellerine geri vermekten memnun değildiniz bu yüzden de çabalarınızı başka bir yere odaklıyorsunuz.” yorumunda bulunuyor. Kasriel ise Meta’nın NFT denemesinin sona ermesiyle ilgili olarak “Açık konuşayım: içerik oluşturucular ve işletmeler için fan’larıyla bağlantı kurma ve para kazanma fırsatları yaratmak bir öncelik olmaya devam ediyor.” açıklamasında bulunuyor. Böylece de şirketin NFT’ler yerine Meta Pay gibi ürünler ve Reels’ten gelir elde etmenin yeni yolları üzerinde çalışacağının sinyalleri veriliyor.

“İyi misiniz yoksa ailedeki en büyük kız kardeş misiniz?” Bu sorunun karşılığı olarak anlatabileceğimiz #EldestDaughterSyndrome yani “en büyük kız kardeş sendromu” TikTok’ta 7.8 milyon görüntülenme alan yeni bir fenomen.

Fenomenden söz eden paylaşımlar yapan sosyal medya kullanıcıları ailedeki en büyük kız kardeş olmanın yetişkinlikte mükemmeliyetçilik, herkesi memnun etme çabası, suçluluk hissi, kontrol problemleri ve kıskançlık gibi karakteristik özelliklerle ilişkili olduğunu söylüyor. Burada da karşımıza ‘parentification’ kavramı çıkıyor. Ebeveynleştirme olarak tercüme edebileceğimiz kavram ebeveynlerin çocuklarına duygusal ve/veya pratik destek sağlamak yerine bunları çocuklarından beklemeleri anlamına geliyor. Videolarında bu soruna değinen içerik üreticiler, sosyal ve ekonomik yetersizlikler, din, sosyal geçmiş ve ırk gibi faktörlerin de en büyük kız kardeş sendromuna eklenen katmanlar olduğunu belirtiyor. Örneğin; konu üzerine TikTok’ta paylaştığı video 750.000 kez görüntülenen 21 yaşındaki Aneira Refinery’e verdiği röportajda kendi durumunu şu şekilde açıklıyor: “Güneydoğu Asyalı ailemdeki hemen hemen herkes bana güveniyor. Benim kültürümde aile her zaman ön planda tutulmalıdır ve yaşlandıkça daha fazla sorumluluk sahibi olursunuz. Ailenin ilk kızı ve ilk torunu olarak bana etrafımdaki herkesle ilgilenmem gerektiği öğretildi. Ben de öyle yaptım. Herkesin bana saygı duyduğunu ve ailede bir rol model olduğum için mükemmel olmam gerektiğini düşündüm. Deneyimlerime göre, bu oldukça yalnız ve zor, özellikle de akıl sağlığım için. Sanki ben hariç herkesin hata yapmaya hakkı var gibi hissediyorum.”

TEDxAmsterdam Women ve Amsterdam merkezli kreatif ajans Ace tarafından hayata geçirilen yapay zekâ aracı Miss Journey, toplumsal önyargılara ve cinsiyetçi klişelere dikkat çekmeyi amaçlıyor.

Pek çok arama motorunda ve çeviri programında sporcu, lider, yönetici gibi sıfatların ve mühendis, doktor, bürokrat gibi mesleklerin erkeklerle eşleştirildiğini fark etmişsinizdir. Wired Italy için yapay zekâ aracı Midjourney kullanılarak hazırlanan kampanya görsellerinde konu yapay zeka olduğunda da bunlar için atanan görsellerin beyaz erkeklere ait olduğu keşfediliyor. Buna ek olarak duygusal kelimesinin karşılığınınsa yalnızca farklı kadın görselleri ile eşleştirildiği fark ediliyor. Bunun üzerine harekete geçen Miss Journey projesi de yapay zekâ geliştiricilere de tarafsız çözümler yaratmaları için ilham vermeyi hedefliyor. Metaverse evrenine adım atmaya hazırlandığımız güncel durumda, somut yaşamda vermekte olduğumuz temsiliyet ve cinsiyet eşitsizliği mücadelesi sürerken sanal evrenlerde de benzer önyargılarla savaşmamak adına Miss Journey gibi projelerin şimdiden yaygınlaşması önem taşıyor.