Haberler

Bir bakmışsınız gençsiniz. Bir bakmışsınız kuş gözlemciliği ilgi çekici bir hobi gibi görünüyor! Bu zamana dek emekli aktivitesi olarak gördüğümüz kuş gözlemciliği Y ve Z jenerasyonları arasında yükseliyor olmalı ki TikTok’ta 181 milyon görüntülemeye ulaşmış durumda.

TikTok’u Instagram Reels’lerinden takip edenlerdenseniz henüz keşfet sayfanıza düşmemiş olması muhtemel ama yakında 20’li yaşlarında insanların kuşlar için organik mama kapları yaptıkları ya da farklı kuşları gözleyip türlerini anlamak için çeşitli app’ler kullandıkları içerikleri görmeye yakında başlayacaksınız. TikTok’ta içerikler paylaşan 26 yaşındaki Alana şu an kafayı takmış olduğunu söylediği kuş gözlemciliğine yeni bir daireye taşındıktan sonra yakındaki ağaçlarda daha fazla kuşun cıvıltılarını fark ettiğinde başlamış. “Köpeğimle dışarıda oturup onları seyretmeye başladım. Daha sonra hangi kuşları duyduğumu takip edip tanımlayabilmek için Merlin Bird ID uygulamasını indirdim.” diyen Alana’nın sözlerinden anlaşılabileceği gibi yeni nesil kuş gözlemciliğinin en önemli farkı görsel ve işitsel uygulamaların kuşların türünü tespit etme konusunda önemli bir yere sahip olması. Yaşlılarla özdeşleştirilen bu hobinin genç meraklılarından TikToker Zach Miko ise eylemi “Gerçek hayatta Pokemon yakalamak gibi” şeklinde özetliyor.

Bu yeniden keşfetme hali ilk okumada kulağa gülünç gelse de aslında gelecek nesillerin “ilginç” bulacakları deneyimler için bir ipucu niteliğinde. İnternet, sosyal medya ve oyun teknolojileri içinde büyüyen bir jenerasyon için norm: Pokemon oyunu, ilgi çekici olansa gerçek yaşamda canlıları izlemek. Buradan hareketle beta jenerasyonuna dair tartışmaları hatırlarsak, yapay zekanın varlığında büyüyen bir jenerasyon söz konusu olduğunda belki de fiziksel olarak bir araya gelip kahve içmek kadar basit eylemlerin ilgi çekici bir “etkinlik” haline geleceğini düşünebiliriz.

Ayrılıklar, flört dramları ve aile içi kavgalar; kuaförler her türlü kişisel hikayemizi paylaştığımız bazı sosyal ağlarımız var. Kimimizinki daha sınırlı kimimizinkiyse daha geniş ve hatta bazı içerik üreticiler için tüm internet ailemi. Rahatladığımızda, gevşediğimizde gardımızı düşürme eğiliminde oluyoruz ve çoğu zaman konuşmalarımız ücretsiz bir terapi seansına dönüşebiliyor. Peki bu eğilimin de bir dengesi olmalı mı?

Travma boşaltma olarak tercüme edebileceğimiz ‘trauma dumpind’ travmatik bir deneyimi potansiyel olarak bununla başa çıkma konusunda yeterli olmayan birine yüklemek anlamına geliyor. Aklınıza aileniz ve yakın arkadaşlarınız dışında gelen bir örnek var mı? Mesela kuaförler? Refinery 29’ın haberine göre Bu yılın temmuz ayında L’Oréal Professionnel, kuaförlerin yılda ortalama 2.000 saati müşterilerini dinleyerek geçirdiklerini keşfettikten sonra salon çalışanlarının ruh sağlığına odaklanan bir girişim olan Head Up’ı tanıttı. Zira ankete katılan 1.750 saç uzmanından %65’inin profesyonel kariyerleri boyunca kaygı, tükenmişlik veya depresyon yaşadığı bildiriliyor! Bu durum ‘trauma dumping’in kişiler üzerindeki olumsuz etkilerinin en belirgin kanıtlarından bir tanesi. Klinik psikolog Karen Garber’e göre: “Dinleyen kişi “ikincil travma” yaşayabiliyor ve bu da yeni aldıkları bilgileri anlamlandırma veya işleme konusunda zorluk yaşamasına neden olabiliyor.” Elbette bu yakın arkadaşlarımızın dertlerini dinlememek ya da kimseyle kendi sorunlarımızı paylaşmamak gerektiği anlamına gelmiyor. Diğer pek çok şeyde olduğu gibi burada da önemli husus dengeyi bulabilmek. Trauma dumping daha ziyade sürekli ve uzun vadeli şekilde maruz kalındığında olumsuz etkilerini ortaya çıkarıyor. Bu konuya dair farkındalıkla yola çıkmak için güzel bir örnekse; sorunlarımızı paylaşmak istediğimiz kişilere öncelikle “Bir sorunumu paylaşmaya ihtiyacım var. Bugün beni dinleyebilecek halin var mı?” diye sorma alışkanlığını kazanmak olabilir.

Sex and the City’de Carrie Bradshaw’un arkadaşının ‘baby shower’ında kaybolan ayakkabılarını karşılamaması üzerine kendiyle evlendiği ve hediye talep ettiği bölümü hatırlıyor musunuz? Dizideki konseptte kulağa intikamcı gelse de aslında tümüyle yanlış sayılmaz. Yetişkin hayatınızdaki kutlama anlarını bir düşünün: Nişan, düğün, ‘baby shower’… Peki kişisel başarılarımızın kutlanmaya hakkı yok mu?

İşte ‘career shower’ konsepti de tam olarak bu noktada devreye giriyor ve yüksek lisansı tamamlamak, terfi almak, hayalinizdeki işe kavuşmak gibi kariyerinize dair anları kutlamayı ifade ediyor. Şanstan büyük oranda bağımsız ve tümüyle kendi çabanızın birer ürünü olan bu anların da en az evlenmek ya da çocuk sahibi olmak kadar kutlanmaya değer olduğu fikrinden yola çıkan bu konsept sevdiğiniz insanlarla bir araya gelmek için de fırsat sunuyor. Hediye getirmek yerine kutlamaya katılan herkesin kendileri için önemli bir ders aldıkları deneyimleri diğerleriyle paylaşmalarını öneren ‘career shower’lar yükselmeyi hak eden sosyal trendlerden bir tanesi olarak karşımıza çıkıyor.

Son yıllarda günlük yaşamdaki deneyimlerimizi anlatmak için sözcük dağarcığımıza birçok yeni kelimeyi dahil ettik. ‘Gaslighting’den sessiz istifaya (quiet quitting) yaşadıklarımızı ve hissettiklerimizi ifade etmeyi kolaylaştıran bu kelimeler arasında en çok kullandıklarımızdan biri şüphesiz ruh halimizi olumsuz yönde etkileyen ve stres yaratan etkenleri tanımlayan ‘triggers’ yani tetikleyiciler. İşte yeni yeni karşımıza çıkmaya başlayan ‘glimmers’ da tüm bu olumsuz deneyimleri anlatan yeni terimlerin arasında nadir bir örnek olarak ‘trigger’ın antidote’u.

Sinir sistemimizi sakin ya da güvende hissetmek üzere harekete geçiren küçük anlara ‘glimmers’ deniyor. “The Polyvagal Theory in Therapy” kitabını yazarı, sosyal hizmet uzmanı Deb Dana’ya atfedilen bu terim, güneş ışığınızın perdenizin kenarında sızıp duvarda ufak bir gökkuşağı oluşturması, bir yabancının samimi gülümsemesini yakalamak ya da kedinize dokunup tüylerinin yumuşaklığını hissetmek gibi ufak anları anlatıyor. Deb Dana ‘glimmers’ı şöyle açıklıyor: “Harika, büyük, kapsamlı neşe, güvenlik veya bağlantı deneyimlerinden bahsetmiyoruz. Bunlar sistemimizi çok yumuşak bir şekilde şekillendirmeye başlayan mikro anlardır.” Bu ufak anları fark etmenin herkese ama özellikle travma sahibi olanlara iyi geldiğini deneyimleyen Dana, glimmers’ın toksik pozitiflik anlamına gelmediğinin de altına çiziyor: “Bu pratiğe dair sevdiğim şey, travmadan kurtulanlarla çalışmanın onların acılarına çok saygılı olması. ‘Glimmers’ onların biyolojilerinin travmayı, krizi veya süregelen acıyı göz ardı etmezken ayın zamanda mikro iyilik anlarını da fark edebilecek, mükemmel bir şekilde tasarlandığının farkına varmalarını sağlıyor.” Bu bakımdan ‘glimmers’ dualiteye izin veriyor ve kötü hislerle ufacık da olsa iyi hislerin birlikte var olabileceği fikrine dayanıyor.

Ev bitkileri trendi özellikle pandemiyle birlikte yakaladığı yükselişle uzun zamandır hayatımızda. Öyle ki Y kuşağının nedenine dair sosyolojik tezler ortaya atıldı. Yükselen masraflar ve global olarak kötü giden ekonomi nedeniyle artık çocuk yapmanın yerini evcil hayvan sahiplenmek, evcil hayvan sahiplenmenin yerini ise bitkilerin aldığı düşünülüyor. Hatta bitki sahibi olmayı karşılayamayanların birçok mum edindiğine dair esprili ‘meme’ler karşımıza çıkıyor. Peki bu hobiyi ekstrem uçlara taşıyan bitki tutkunları için durum böyle mi?

‘Lifestyle’ yazarı Olivia Harrison Refinery29’daki yazısında bitki koleksiyonerleriyle söyleşiyor. Bitki koleksiyonerlerinin bir çoğunun ortak noktası bu meraklarının ailenden geliyor olması. Bir bakıma Y kuşağı bitkilerle aile büyükleri ile ortak bir hobi edinerek eve nostalji unsurunu getiriyor. Bir diğer nedense özellikle büyükşehirlerde ev sahibi olmanın finansal olarak neredeyse imkansız hale gelmesi ve kiracıların evde yapabilecekler dekorasyon tercihlerinin sınırlı olması. 26 yaşındaki koleksiyoner Alex “Bir apartman kiracısı olarak ev sahibi olma hissini yaklaşabilmemin en kolay yolu kendi iç mekanımı yaratmaktı.” diyor.

İlginçtir ki pek çok koleksiyoner için zaman içerisinde konu finansal kaygılardan uzaklaşmış ve neredeyse lüks bir hobiye dönüşmüş. Örneğin Alex kendi deneyimini şöyle açıklıyor: “Tasarruf etmek için daha küçük boyutlu bitkiler almaya çalışıyorum. Ama araba ödemelerime bitkilere harcadığımdan çok daha fazla para harcıyorum. Arabam çok basit ve bahçem kadar eğlenceli değil!” bitkileri için 20.000-30.000 dolar arasında masraf yapan, bir diğer koleksiyoner Vic ise bir arabadan daha pahalı olan bir bitkisi olduğunu söylüyor ve hobisini şöyle savunuyor: “İnsanlara bitkilere bu kadar çok para harcamanın saçma gelebileceğini anlıyorum ama antika arabalara daha fazla para harcayan insanlar var. Ya da kız kardeşimin çanta koleksiyonu benimkinden çok daha pahalı. Nadir bitki koleksiyonerliği sanat koleksiyonerliği gibi düşünmek mümkün.“

1800lü yılların ikinci yarısından 1900’lere dek çiftlerin ayrı odalarda uyuması sağlıklı ve modern bir yaklaşım olarak kabul edilirdi. İşte şimdi aynı eğilim Türkçe’ye “uyku boşanması” olarak çevrilen ‘sleep divorce’ adlı bir iyi yaşam trendi olarak geri dönüyor.

Genç neslin ve hatta uzman psikologların da tasdiklediği bu eğilimin, daha kaliteli bir uyku sağlayarak fiziksel, zihinsel ve hatta ruhsal sağlığa katkı sağladığı düşünülüyor. Birlikte uyuma fikri kulağa romantik gelse de horlamalar, yorgan savaşları, uykusunda çok rüya görenler, konuşanlar, hareketli uyuyanlar ve farklı sıcaklıklarda uyumayı sevenler düşünüldüğünde aslında hiç de pratik olmayan birçok değişkene tabii. ‘Sleep divorce’ da uyku kalitesini etkileyen tüm bu faktörleri elimine etmek üzere tercih ediliyor. Elbette bu tercihin hiç de romantik olmadığını ve çiftlerin ilişkilerini kötü etkiledeğini savunanlar da var. “Tired But Wired: How to Overcome Your Sleep Problems” kitabının yazarı Dr. Nerina Ramlakhan bu geri dönen trendin çiftin ilişkisi üzerindeki olası etkilerine ilişkin tartışmalara şöyle yanıt veriyor: “Bugün uykusuzluktan yakınan ve ayrı uyumayı tercih eden pek çok çiftin, faydalarını fark edip bunu bir nevi yaşam stiline dönüştürdüğünü görüyoruz. Kulağa garip gelse de, endişelenecek bir durum değil. Zira, birlikte uyuyamıyorsanız, kendinizi aynı yatakta uyumak için baskı altında hissetmeniz, ilişkiye zarar verebilir. Üstelik, uykusuzluğun getirdiği gerginliğe nazaran kaliteli bir uyku seansı sonrası çiftlerin iletişiminin geliştiği; birbirlerine daha pozitif ve yapıcı bir enerjiyle yaklaştıkları bir gerçek.”

“Strong independent woman” (güçlü ve bağımsız kadın) “Who run the world? Girls” (Dünyayı kim yönetiyor? Kadınlar) gibi sloganları artık t-shirtler, bez çantalar ve aklımıza gelebilecek diğer onlarca aksesuarın üzerinde görüyoruz. Peki feminizmin viral oluşundan tam olarak kimler faydalanıyor?

Kadınların güçlenmesi ve dalga dalga yükselen feminizmin önemi üzerine saatlerce konuşabiliriz ve 60’lardan bu yana değerinden kaybettiği hiçbir şey yok. Bununla birlikte hareketin geniş kitlelere yayılmasıyla birlikte pazarlama endüstrisi diğer her popüler konuyu olduğu gibi feminizmi de bir kar elde etme mekanizmasına dönüştürmek için elinden geleni yapıyor. Bir zamanlar bize seks satmaya kararlı olan reklamcılık sektörü, şimdi de cinsiyetçiliğe duyduğu tiksintiyi satmak üzerine çalışıyor. Nosheen Iqbal The Guardian’daki yazısında endüstrinin bu çabasını şu şekilde özetliyor: “Hareketin ticarileşmesi bize bir şey öğrettiyse, o da toplumsal cinsiyet normlarına meydan okuyabileceğiniz, eşitsizlikle savaşabileceğimiz ve daha fazla şampuan satın alabileceğimiz.” Gerçekten de kadınların güçlenmesinin ticarileşmesiyle birlikte kafalar geçmişte olduğundan çok daha karışık. Barbie filmini ele alalım: Filmin hikayesi bize aslında kadınların güçlenmesini vurgulamak üzere ortaya çıkan bir karakterin zaman içerisinde nasıl ulaşılmaz bir ideali temsil eden (dolayısıyla da kadınların nefretini kazanan) çarpık rol modele dönüştüğünü gösterdi. Öte yandan filmin pazarlama stratejileri doğrultusunda birçok markayla yapılan iş birlikleri yine daha çok ürün satın almaya teşvik etti. İşte ticari kaygılar doğrultusunda öğretinin temelinden uzaklaşan ancak bir takım yaratıcı üretimlerin finanse edilebilmesini kolaylaştırdığı için vazgeçilemeyen pazarlama taktiği ‘femvertising’in ana konusunu oluşturuyor ve gücünü arttırırken damakta kekremsi bir tat bırakmayı sürdürüyor.

Cilt bakımı hayatımızın rutini haline geldiğinden beri farklı ürünlerden en yüksek verimi almak için hangi sırada kullanmamız gerektiğini neredeyse ezberledik: Yağ bazlı ve su bazlı temizleyiciler, tonik, serum, göz kremleri, nemlendirici, cilt yağları ve son olarak güneş kremi. Yeni bir trend olan ‘scent layering’ de benzer bir biçimde kullandığımız parfümlerden en yüksek verimi almak ve gün boyunca güzel kokuları korumak için yapabileceklerimizi sıralıyor.

‘Scent layering’e göre sıralama şu şekilde: İlk adım için cildi tamam anlamıyla temizlemek için duşta bir ‘scrub’ kullanıldıktan sonra parfümünüze uyum sağlayan bir duş jelinden yardım alarak temizlenme kısmını tamamlıyorsunuz. Ardından tercihen kokusuz bir nemlendirici ile cildinizi nemlendiriyorsunuz. Eğer parfümünüzün bir de ‘body mist’i var ise bu nemlendirme aşamasında ondan da yardım alabilirsiniz. Sonra parfümünüzün sabitlemek için bir parfüm yağı ve son olarak da parfümünüzü kullanıyorsunuz. Elbette bu aşamalarda kullandığınız ürün sayılarını azaltabilirsiniz. Örneğin; ‘body scrub’ ya da ‘mist’ gibi aşamalar opsiyonel. ‘Scent layering’ tekniğinin önemli aşamaları tıpkı cilt bakımında olduğu gibi: Temizleme ve nemlendirme. Parfüm yağı ise son aşama olan parfümün cildinize daha iyi tutunmasını sağlamak için atlanmaması gereken önemli bir aşama.

Bundan birkaç ay önce bir grup gencin akıllı telefonlarını kullanmamayı ilke edindikleri bir kulüp kurduklarından söz etmiştik. İşte dijital minimalizm de birebir bu şekilde uygulanmasa dahi, dikkat dağılmasını sınırlamak için teknolojinin kısıtlı kullanımını ifade ediyor ve Z jenerasyonu tarafından ilgi görüyor.

Youtube içerik üreticisi Engin Deniz Üçgün kendi dijital minimalizm yolculuğunu paylaştığı videosunda ilk adımının temel ihtiyaçlarını belirlemek olduğundan söz ediyor. Bankacılık işlemleri, metro kartını doldurabilmek, faturalarını ödeyebilmek gibi telefon üzerinden halletmesi gereken olmazsa olmaz işlerini belirleyen ve yalnızca bunlar için kullanacağı daha eski model bir akıllı telefon edinen Üçgün, müzik dinlemek için de beşinci nesil bir ipod kullanıyor ve böylece telefonu ile ilişkisini minimumda tutuyor. Bu süreçte ayrıca odaklanma süresini arttırabilmek adına kendini belirli süreler kitap okumaya zorladığından da söz ediyor. Dijital minimalizme dönersek; kasıtlı içerik tüketiminin ve optimizasyonun önemine vurgu yapan bu trendi izlemek için üç önemli aşama öneriliyor: Teknoloji kullanımına dair kuralları ve kendi değerlerinizi belirlemek (Örneğin; değerleriniz kolaylık ya da güvenlik olabilir bu durumda sürdürülebilir kurallar yaratmak için bu değerleri korurken teknoloji kullanımınızı nasıl azaltabileceğinize karar veriyorsunuz), kendinize dijital dağınıklıktan arınmak için zaman tanımak (yalnızca gerçekten ihtiyacınız olan ve tümüyle uzaklaşsanız günlük hayatınızı etkileyecek teknolojik cihazları kullanmak ve son olarak teknolojiyi yeniden hayatınıza almak (düzenleme sürecinin ardından daha önce bağımlılığa dönüştürdüğünüz teknolojiyi kontrollü bir biçimde yaşamınıza dahil etmeniz öneriliyor. Çünkü dijital minimalizm teknolojinin reddini değil optimize kullanımını hedefliyor.)

İşle ilgili e-mail yazışmalarından sosyal medya DM’lerine ve ‘dating app’ sohbetlerine kadar günlük konuşmalarımızı büyük bir çoğunlunu artık ‘screenshot’larla arşivleyebiliyor ve hatta herkese açık bir biçimde paylaşabiliyoruz. Kişisel verilere dair yönetmelikler bir yana bu paylaşımlardaki etik sınırı nerde çizmemiz gerektiği üzerine düşünüyor muyuz?

Jonah Hill’in eski partneri, sörfçü Sarah Brady, Hill’in duygusal olarak taciz edici davranışlar sergiliyor gibi görünen bir dizi özel konuşma yayınladığında, bunun kabul edilemez bir mahremiyet ihlali olup olmadığı çok tartışıldı. Başkalarını nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda eğitebileceği, tacizin politik ve kolektif bir mesele olduğunu gösterebileceği gibi hususlar düşünüldüğünde bu konuşmaları paylaşmanın kişisel arınmanın ötesinde, taciz deneyimlerini paylaşmakta (bir ünlüyü içermese bile) kamu yarar içerdiği söylenebilir. Özellikle de ülkemizde pek çok kadına şiddet vakasının ancak kamuya mal olduktan sonra ilgili otoritelerin ilgisini çekebildiğini deneyimlerimiz aracılığıyla görüyoruz. Bununla birlikte insanlar tarafından karşı tarafın onayı olmadan paylaşılan pek çok özel konuşmanın bu denli önemli bir nitelik taşımadığı açık. Özellikle başarısız flört denemelerine ilişkin olarak reddeden tarafça paylaşılan içerikler, kolektif olarak pazarlama stratejilerine benzer bir ruh haliyle sürdürülen modern ‘dating’ için talep, değer ve rekabet yaratmak için kullanılıyor. Ek olarak tıpkı çeşitli magazin içeriklerinde olduğu gibi konuşmanın tamamı yerine spesifik bir bölümünün genel bağlamdan ayrılarak paylaşılması yanlış anlaşılmalara sebebiyet verebiliyor. Tüm bu çatışmaları bir arada incelediğinizde kişisel konuşmalarınızı paylaşmak ya da başka kişilerin konuşmalarına şahit olmak konusunda ne düşünüyorsunuz?