80’lerin eğitici bilgisayar oyunu Carmen Sandiego, 90’larda birçok insanın diline “Where in the World is Carmen Sandiego” şarkısı ile yerleşiyor ve günümüzde Netflix versiyonuyla her yaştan kitleyi farklı ülkeler ve kültürler ile buluşturmaya devam ediyor. Usta soyguncu Carmen Sandiego, festivaller ve karnavallardan müzelere, en ikonik binalardan operalara kadar bizleri sürükleyici bir dünya turuna çıkarıyor.

Ben anneanne evinde büyüyen çocuklardan oldum; ama çok şanslıyım ki en büyük hobisi fotoğraf çekmek olan, sürekli okuyan, araştıran ve gezmeyi çok seven bir anneanneye sahibim. Hala daha seyahatlerinde çektiği fotoğraflara bakmayı çok severim. Küçükken anneannem oyalanmam için bolca fotoğraf ve atlas koyardı önüme hep. Ben de ülkelerin, şehirlerin, dağların, denizlerin yerlerini öğrenerek bir gün buralara gidebilmenin hayalini kurarak çocukluk geçirdim. Tek tek her yeri inceler, sonrasında o dönemler her kütüphanede bulunan gazete kuponlarından toplama ansiklopediler arasında bulurdum kendimi. Meydan Larousse gözüme çirkin gelirdi, sayfasını dahi açmamışımdır; ama Grolier Americana ve Gelişim Hachette bebeğimdi. Atlasta gözüme kestirdiğim yerleri uzun uzun araştırır okurdum bu ansiklopedilerden. Zaten yeni yerler keşfetmeyi de seven bir aileydik, gezerdik; hep hayallerimde sonsuza kadar seyahat edebilmek vardı, daha çok yer tanımak.

Çocuk yaştan beri her ne kadar seyahat ve keşfetmek üzerine bir hayat kurma hayallerine sahip olsam da otuzlarıma yaklaşıyorum ve ben bu hayallerimin yakınına dahi yaklaşamadım. Özellikle 2020 bana “izolasyonlu bir tatil” fırsatı dahi sunmadı, üstüne yapılan tüm planları da süresiz bir şekilde erteledi. Bu süreçte çok fazla seyahat odaklı diziler, filmler izledim hayaller kurarak. Son aylarda izlediklerimden biri Netflix yapımı Carmen Sandiego. Küçükken Carmen Sandiego izleyenlerden biri de bendim ve ne ayıptır ki Netflix’in Carmen Sandiego’sunu bunca zaman nasıl izlemedim, hayretler içindeyim.

Geçmişten Günümüze Carmen Sandiego

Carmen Sandiego, 80’lerin bilgisayar oyununa dayanan bir animasyon serisi. (Bakın burada da günümüze uyarlanan versiyonu var.) Zamanla çizgi romanlar, kitaplar, masa ve kart oyunlarına kadar kendisini göstermiş; hatta Amerika’da coğrafya üzerine çocuk TV programı dahi yapılmış. (Carmen’in yıllar içindeki değişimi için buraya bakabilirsiniz.) 90’larda birçok insanın diline “Where in the World is Carmen Sandiego” ile yerleşmiş seri, farklı ülkeler ve kültürler hakkında bilgiler sunuyor. İlk bakışta belki “standart bir çocuk dizisi” gibi duruyor olabilir; fakat gerçekten çok eğitici bir seri Carmen Sandiego. 6-12 yaş arası çocuklara dünya kentlerini öğretmeyi amaçlıyor olsa da her yaştan kişiyi kendine çekmeyi başarıyor! Serinin ana karakteri Carmen, belki de vermeyi amaçladığı kültürel bilgilerin ötesine geçerek birçok çocuğu “feminizm” ile tanıştıran, çeşitlilik ve empati üzerine farkındalık sağlayan çizgi dizi karakterlerinden de biri.

Carmen Sandiego serisi yıllar içerisinde değişime uğramış olsa da çocuklara oyunla eğitimi amaçlamaya hala devam ediyor ve dizinin yanı sıra farklı farklı eğitim materyalleri sunuyor. Web sitesinde origami geleneğinden Dutch sanatçılara, operadan gölge oyununa kadar dizinin bölümlerinden yola çıkarak hazırlanmış çok sayıda etkinlik önerisi bulabilirsiniz. Bunu yalnızca çocuklarla yapılacak bir aktivite olarak görmüyorum, gayet koca koca insanlar olarak da keyifli vakit geçirebileceğimizi düşünüyorum. 🙂

Düşünebilirsiniz, hırsızlık odaklı bir dizi ne kadar eğitici olabilir diye; ama Carmen sıra dışı bir hırsız, akıl almaz bir suçlu! Hırsız diyoruz ama öyle pickpocket falan veya klişeleşmiş banka soygunları hayal etmeyin. Carmen’in çaldıkları arasında Mark Twain’in yazı masasından tutun Magna Carta’ya kadar pek çok kıymetli şey var. “Kapılar girmek içindir, çıkmak için değil.” diyen animasyon dizisi, oldukça eğlenceli aksiyon ve soygun sahnelerine sahip. Carmen Sandiego ile 90’larda tanışmadıysanız ve hala günümüz versiyonunu izlemediyseniz ilk fırsatta diziye başlayarak Carmen’in zekice planlayıp gerçekleştirdiği bu hırsızlıkların sebebini öğrenebilirsiniz!

Netflix’ten Carmen Sandiego

IMDb: 7,9

Netflix’de karşımıza çıkan günümüz Carmen Sandiego’su emin olun hala dünyanın en iyi hırsızı ve hala hiç yorulmak bilmeden kıtalar arasında mekik dokuyor, izleyiciye bölgelerin kültürü hakkında bilgiler sunmaya devam ediyor. Morlu, lacivertli ve tabii ki kırmızılı renk skalasıyla gerçekten harikulade bir çizgi dizi, görselleri enfes! Benim çok sevdiğim illüstrasyon tarzına yakın olduğu için de olabilir, gözlerim ışıldayarak izledim Carmen Sandiego’yu. Seslendirme de bir o kadar güzel, Gina Rodriguez (Kendisine öpücükler göndermek istiyorum.) Carmen’i seslendirmeye çok yakışmış.

Peki Carmen Sandiego kim? Hızlıca bahsetmek gerekirse, çocukken terk edilen Carmen, V.I.L.E isimli hırsızlık okulunun hocalarından biri tarafından bulunuyor ve burada yetişerek “usta bir soyguncu” olmak için hazırlanıyor. Carmen’in geçmişi gizemli; kimliğine, kökenine dair bilgimiz yok. Bir gün okuldan kaçmayı başaran Carmen, adını okuldan kaçmasına yardımcı olan giydiği kırmızı trençkottan, San Diego üretim “Carmen Brand Outerwear” den alıyor. Evet, biz de kendisini kırmızı saçları, bu uzun kırmızı trençkotu ve kırmızı şapkası ile tanıyoruz.  Bu sebeple dizi boyunca “Red” veya “La Femme Rouge” olarak anıldığını da duyuyoruz.

La Femme Rouge ile Dünya Turu

Çocuk Carmen dünya küresine bakarken “Konstantinopolis değil, İstanbul!” diyerek gönlüme ilk bölümden çat diye yerleşiyor ne yalan söyleyim. V.I.L.E Adası’ndan çıkabilmeyi başarırsa “Dünyayı göreceğim” diye hayal ediyor hep ve Carmen Sandiego’nun sonsuz turu da bu şekilde başlıyor. Ben de aynı şeyi söylüyorum yıllardır ama burnumuzun ucundaki yeri göremiyorum. Carmen ise tarihi eserler ve değerli eşyalar çalabilmek için dünyanın dört bir yanını karışlıyor, oh ne güzel.

Dizi bizleri genellikle şehirlerin ikonik noktalarına götürüyor elbette; Prag’da Saat Kulesi, San Francisco’da Golden Gate gibi. Festivaller, karnavallar geziyoruz Carmen’le birlikte; bir gün Brezilya’da Rio Karnavalı zamanı favelalar arasında koşturuyor, bir başka gün İtalya Moda Haftası’nda “giyilebilir teknoloji” çalarken buluyoruz kendimizi. Sydney’de Carmen Operası’ndan çıkıp bir anda San Fransisco’da maneki-neko peşinde olabiliyoruz.

Dizide bölümlerin başına oldukça eğlenceli animasyonlar eklemişler ülke coğrafyası, kültürü hakkında bilgiler verip seyahat ipuçları paylaşan. Operadan resme, antik eserlerden yemeklere kadar birçok şey öğreniyoruz, bildiğimiz ama unuttuğumuz şeyleri hatırlıyoruz. Bir bölümde Japonya adalarının nasıl oluştuğunu öğrenip, pagodalar ve kiraz çiçekleri arasında gezerek samuray ve ninja arasındaki farkları anlıyoruz, bir başka bölümde Magna Carta hakkında bilgi sahibi oluyoruz, bir diğerinde Yeni Zelanda’nın sembolü kivi kuşu ile tanışıyoruz. Mükemmel eğitici bir animasyon, özellikle ilkokulda tanıdıklarınız varsa oturtun hemen başına! Mis gibi evde eğitim olur çeşitli kültürleri tanıyarak. Pek çok bilginin yanı sıra gram sıkılmamak da garanti.

Dizinin güncel kitapları da mevcut. Dolar kaç olmuş diye bakmadan en kısa zamanda sipariş vermeyi dahi düşünüyorum! Madem ben gezemiyorum, Carmen sayesinde hayallerde gezebileyim istiyorum. Siz de oturduğunuz yerden her gün başka bir dünya kentini tanımak ve kendinizi orada hayal etmek istiyorsanız Carmen Sandiego’yu mutlaka izleyin. Carmen Sandiego siz evde otururken ve içiniz seyahatler çekiyorken bu isteğinizi biraz olsun dinginleştirebilecektir, kesin!

O halde 90’larda dizinin tüm seyircilerinin diline yerleşmiş Where in the World is Carmen Sandiego şarkısının, Netflix’te yer alan interaktif kısa filmin versiyonuyla kapatalım!

Not: Dizinin bir parçası olan animasyonlu interaktif kısa filme de Netflix’den göz atmayı unutmayın: Carmen Sandiego: To Steal or Not to Steal.

Kapak Görseli: Netflix

İlginizi çekebilir: Aybüke Dizman’dan Klaus